Verkiezingen. Nog even in het koffedik kijken
Geschreven door Wim van Geelen op 1 juni 2010
Het is weer verkiezingstijd. Nog 9 dagen te gaan en dan is het 9 juni 2010. Je kan er absoluut niet om heen. Elke dag is er wel een debat op de tv en er kan geen krant opengeslagen worden of er tuimelt wel een lijsttrekker uit. De Telegraaf gaf zelfs aan een aantal lijsttrekkers de gelegenheid om een eigen pagina te vullen.
In Woerden werd ook een debat gehouden. Vrijdagavond 28 mei jl. was het zo ver. Plaats van handeling: Concordia aan het Kerkplein. Veel publiek kwam er niet op af en tussen het publiek dat er zat waren de zogeheten zwevende kiezers met een lampje te zoeken en dan nog zou je er slechts een paar vinden. Want het publiek dat in Concordia zat had zijn voorkeur al bepaald. Zoveel was wel duidelijk.
De geringe belangstelling in Woerden staat in schril contrast met het landelijk debat, zoals dat op de tv wordt gevoerd. Drie grote confrontaties tussen de belangrijkste lijsttrekkers zijn inmiddels achter de rug. De publieke belangstelling is enorm en het publiek kan er maar geen genoeg van krijgen. Ruim 1.5 miljoen kijkers stemden Eerste Pinksterdag af op RTL4. Zij werden getrakteerd op een chaotisch debat, waarvan de inzet was wie de eerstvolgende premier van Nederland zou worden. Verneukeratief was dat wat Frits Wester de kijkers voorschotelden. Want als de a.s. verkiezingen ergens niet over gaan dan is dat wel de keuze van de minister-president. De woensdag daarop ging het beter. Frits Wester was ingeruild voor Rick Nieman en die slaagde er wel in een ordentelijk debat te laten voeren. Eén zinnetje uit zo’n debat kan nog jarenlang nagalmen en iemand die dat uitspreekt onsterfelijke roem laten opleveren of verguizing. Dat laatste zal het lot van Jan Peter zijn die tegen zijn interviewster, die hem in het nauw dreef, toevoegde dat zij er zo lief uitzag. Femke wilde hem op een knietje vergasten voor die uitspraak en feministes stonden klaar om de premier verbaal mores te leren. Dat zal zijn effect op de verkiezingsresultaten hebben. Let maar op en dan kom ik uit bij de vraag of al die debatten electoraal iets opleveren.
Hoewel elke politicoloog die Nederland rijk is al meerdere keren in de media aan het woord is geweest kan niemand daarover een stellige, op stevig wetenschappelijk onderzoek gebaseerde, uitspraak doen. Een directe relatie tussen de uiteindelijk stem en de waardering voor het debat is moeilijk te leggen. Debatten versterken eerdere opvattingen. Dat was vrijdag jl. in Woerden het geval en dat geldt ook voor de grote debatten. Kijkers naar een debat worden veelal bevestigd in de juistheid van hun voorgenomen stemgedrag. Zo dat weten wij dus, maar we weten ook nog iets anders en dan gaat het over het beeld en de beeldvorming.
Wel kan, zoals tijdens de debatten van de voorbije week al bleek, een bepaald beeld ontstaan dat de toon zet voor een volgend debat. De zegevierende Rutte, de schutterende Cohen, de afwezige Wilders. de verleidelijke en regeergeile Femke en de humorvolle Roemer. Die beelden blijven bij en dat is van belang als we weten dat 45% van het stemvee tv debatten en artikelen uit kranten en tijdschriften als belangrijkste bronnen noemt waarop ze hun definitieve stem baseren.
In die kranten schrijven recensenten over het debat. Nieuw in 2010 is vergeleken met eerdere campagnes dat de recensenten van de lijsttrekkers nu het podium opeisen. In hun artikelen gaat het niet zo zeer om wat de lijsttrekkers precies gezegd hebben, maar gaat het over wat de duiders, de journalisten ervan vinden. Beeld is belangrijk, hoe komt een lijsttrekker over, maar beeldvorming is nog belangrijker. Die beeldvorming wordt bepaald door de beoordelaars, die daarmee de toon zetten.
Het zijn de journalisten die de luisteraar of de kijker, de stemmers dus, vertellen wie in het debat de bovenliggende of de onderliggende partij is. Het draait om het allesbepalende beeld. Cohen kan daarover meepraten. Het beeld dat na één of twee debatten van hem is ontstaan staat op gespannen voet met het beeld van hem direct nadat hij het stokje overgenomen had van Wouter Bos. Cohen worstelde met cijfers en was slordig in zijn presentatie. Het lijkt erop dat de sneltrein Job Cohen binnen een paar dagen is omgebouwd tot ziekenwagen. Aan hem de lastige opgave om het bestaande beeld te laten kantelen.
Het nieuws over de tv debatten zal voor het eindresultaat op 9 juni a.s. bepalender zijn dan de inhoud van het debat zelve. Roemer van de SP illustreert dat. Het nieuws over het debat heeft de neiging effecten te versterken in die zin dat alle neuzen komen te staan in de richting van de partijen die succes hebben. Succes althans bij degenen die als zwevend te boek staan en dat is die genoemde 45%.
Er valt nog wel een nuance aan te brengen en daarom heeft Job geluk. Want mensen nemen selectief waar. Uit kiezersonderzoek blijkt dat mensen de lijsttrekker van hun voorkeur in het debat meestal de beste vinden. Ook al hakkelt hij. Hij niet zij, want de vrouwelijke lijsttrekkers Femke Halsema en de mevrouw van de Dierenpartij kan je veel verwijten, maar niet dat ze niet-geolied spreken. Duw er een kwartje in en er komt voor 5 euro uit. Maar dit terzijde. Voor de twijfelaars geldt dat echter niet. Is de beeldvorming positief dan heeft dat effect op de twijfelaars. Zakt de lijsttrekker voor het gevoel van velen, vooral voor het gevoel van het journaille, dan is het omgekeerde het geval. Nu geldt dat de twijfelaars van zo even de man met het natte pak niet het voordeel van de twijfel geven, maar zij wenden zich van hem, de verliezer, af.
Ondanks deze diepzinnige gedachten, vrucht van jarenlang politicologisch onderzoek, blijft het gissen. Het is en het blijft toch een loterij hoe de uitslag op 9 juni a.s. zal uitpakken. Daarom bij wijze van gezelschapsspelletje toch maar een voorspelling. Winnaars: VVD, PVV, D66, GroenLinks en de ChristenUnie. Verliezers : PvdA, CDA en SP. SGP en Dierenpartij blijven gelijk en ToN verdwijnt.
En nu maar afwachten wat 9 juni 2010 ons zal brengen. Voor Progressief Woerden is een ander gezelschapsspelletje ook leuk. Hoe veel zetels zou Progressief Woerden krijgen op basis van de landelijke uitslag in Woerden?