Vakantie in de eigen bibliotheek
Geschreven door Wim van Geelen op 24 augustus 2010
Door omstandigheden zat een vakantie er dit jaar niet in. Maar niet getreurd. Alle kans om na een druk raadsseizoen met verkiezingen en alles wat daarmee samenhangt, eens bij te lezen. Dus boeken aangeschaft over onderwerpen die mij met name interesseren en dan gaat het over alles wat met oriëntalistiek (Arabisch, Turks, Perzisch en Islam), Wereldoorlog II (en dan met name de Holocaust) en de gemeente Woerden te maken heeft. Vooral als je die onderwerpen met elkaar kunt verbinden dan wordt het nog interessanter om je erin te verdiepen.
In Duitsland is in 2007 iemand (Ekkehard Ellinger) gepromoveerd op de rol van de oriëntalistiek in de NAZI-tijd. Uit dat boek, dat ik met rode oortjes gelezen heb, kwam naar voren dat op enkele uitzonderingen na, alle voor de ingevoerde grote namen van toen, geldt dat men hand en spandiensten heeft verleend aan het Hitler-regiem. Bekend was al dat het NAZI-regiem goede banden onderhield met moslims en dat er in Wehrmacht en SS grote groepen moslims dienden. Daaronder veel Arabieren. Maar dat zijn toch ook net als de Joden Semieten? Raar dus dat zij niet onderworpen waren aan antisemitische maatregelen. Maar wel begrijpelijk als je je verdiept hebt in die dissertatie. Want het waren die oriëntalisten, van naam en faam voeg ik er maar aan toe, die zich in alle bochten hebben gewrongen en daar ook dikke boeken over geschreven hebben om maar te kunnen aan te tonen dat Arabieren en het Teutoonse ras gemeenschappelijke wortels hadden. Een ander soort Semieten dus dan de Joden. Door hen als bastaardras aangemerkt. Eén naam uit het boek van zo’n oriëntalist viel mij op. Karl Jahn. Van 1950 tot 1976 hoogleraar Turks en Perzisch aan de Universiteiten van Utrecht en Leiden. Mij heeft hij nog de beginselen van het Turks bijgebracht. Een sympathiek man, befaamd om zijn talenkennis. Daarvan sprak hij er een twaalftal, w.o. ook Koreaans, Fins en Mongools. Voor mij en eigenlijk voor iedereen was Karl Jahn iemand die na de communistische machtsovername in Tsjecho-Slowakije uit het land gevlucht was. In het proefschrift komt hij echter naar voren als één van de weinige oriëntalisten die actief lid van de NSDAP was geweest. Zou dat in 1950 bekend geweest zijn dan had Karl naar zijn Nederlands professoraat hebben kunnen fluiten.
In mijn boekenkast bevinden zich drie boeken die een ander licht laten schijnen over de rol van moslims bij de Holocaust. Twee boeken die de inspanningen van Turkse diplomaten beschrijven in het redden van Joden, die ook over een Turks paspoort beschikten. De naam van de Zweed Wallenburg en zijn rol als redder van tienduizenden Joden in Boedapest kennen velen, maar de namen van die Turkse diplomaten die ook duizenden gered hebben, wie kent hun namen?
Dan Albanië. Ook dat land is bezet geweest door Duitsland. Nooit geweten dat het aantal Joden in dit land direct na de oorlog groter was dan voor en in de oorlog. Het enige land door de Duitsers bezet, waar dat het geval is geweest. Hoe dat kon? Dat staat uitgebreid te lezen in “Besa, muslims who saved Jews in World War II” van Norman H. Gershman (Syracuse University Press, 2008). Besa is overigens Albanees en staat voor een morele code die je verplicht om iemand uit je omgeving die in nood verkeert met alle mogelijke middelen te helpen.
Van Albanië naar Woerden en dat via een boek over een man die aan het eind van WO II een belangrijke rol in Woerden kreeg te spelen. Zijn naam: P.C. Callenfels. Zijn functie? Vanaf 3 november 1944 burgemeester. Ton Crijnen en Ina Herbers schreven een mooi boek over het veelbewogen leven van de NSB-burgemeester van Vlissingen en Woerden. (Uitgeverij Aspekt, 2010). Uit dat boek komt naar voren dat Callenfels in Woerden weinig kwaads en toch wel enig goed heeft gedaan. Bekende Woerdenaren als toenmalig gemeentesecretaris Eisses, bode Kasdorp en verzetshelden Joh. Jansen en Piet Koning oordeelden na de oorlog positief over hem. Een citaat uit het boek (blz. 160): “ Piet Callenfels mag dan tijdens de oorlog fout zijn geweest en in en enkel geval over de schreef zijn gegaan, zeker een deel van de bewoners van Woerdenvond dat de burgemeester zich per saldo een fatsoenlijk en zorgzaam leider van zijn gemeente had getoond”.
In de gang op het Stadhuis, die van de Koepel voert naar de raadszaal waar de portretten van alle burgemeesters die Woerden vanaf 1800 zo veel heeft gehad, ontbreekt het portret van Piet Callenfels. Terecht? Lees het boek en de conclusie is dat alleen al het ene geval waarin hij duidelijk over de schreef is gegaan voldoende argument is om het zo maar te houden. Ook al is hij de man geweest die Annie M.G.Schmidt in het zadel heeft geholpen. Maar dat heeft weer weinig met Woerden te maken.