Spoor
Geschreven door Wim van Geelen op 1 juni 2011
Enkele weken geleden verscheen de biografie van Spoor. Spoor wie? Wie kent ‘m nog? Waarschijnlijk vrij weinigen, maar 60 jaar geleden was Spoor één van de belangrijkste Nederlanders. Meer in het nieuws dan de oude Drees. Simon Hendrik Spoor was de Nederlandse legercommandant in wat toen nog Nederlands Indië heette met ruim 100.000 Nederlandse en Indonesische jongeren onder de wapenen.
Toen ik het boek bij Karssen bestelde en de naam “Spoor” liet vallen kwam men op de proppen met een recent verschenen boek over de spoorwegen. Tekenend.
Het boek is het waard om aandacht aan te besteden. Er is een aanleiding, waarover direct meer, en het bevat ook een politieke boodschap. Die is met Afghanistan op het netvlies uiterst actueel.
Directe aanleiding is het overlijden, op 8 mei jl., van Jan Glissenaar, (1925-2011) vader van Paul, oud voorzitter van de plaatselijke GroenLinks afdeling en huidig lid van Progressief Woerden.
De overledene was een van die honderduizend die in Indië gediend hebben, net als mijn vader trouwens. Die diensttijd was voor de één ontluisterend en voor de ander een buitengewoon hinderlijke onderbreking van zijn huwelijksleven.
In een In Memoriam in Vrij Nederland van deze week wordt een artikel aan Jan Glissenaar gewijd. Een ontroerend mooi portret met als kop : “Voor de armen en vertrapten”. De rode draad in dit artikel is dat Jan Glissenaar na zijn ontluisterende diensttijd besloot zijn leven aan de goede zaak te wijden. Maar eerst moest hij terug. De terugtocht ging niet per troepentransportschip, zoals mijn vader deed. Maar per jeep, over land. De reis duurde 7 maanden tot het einde in Montfoort. Drie jaar later werd de tocht nog eens dunnetjes overgedaan, samen met plaatsgenoot en fotograaf Peter Pennarts, de vader van? De rest van zijn leven wijdde Jan aan de armen en vertrapten in wat de Derde Wereld is gaan heten. Hij werd geïnspireerd door de bevrijdingstheologie die liefde en zorg voor de armen beschouwt als de kern van de christelijke waarden. Wie bevrijdingstheologie zegt, zegt in één moeite door Dom Helder Camera. Deze in zijn tijd, nu weer enige decennia geleden, wereldberoemde Braziliaanse bisschop, beschouwde Jan als een vriend en hij heeft ook in Montfoort bij Jan thuis gelogeerd.
Vanuit Montfoort leidde Jan Glissenaar als oprichter van de Vereniging Wederzijds, reizen naar ontwikkelingslanden. Verder was Jan initiatiefnemer van het plaatselijke Vredesplatform en de plaatselijke politieke partij, Progressief Montfoort. Een partij die in zekere zin model gestaan heeft voor Progressief Woerden .
Terug naar Spoor. Diens biografie draagt als ondertitel “triomf en tragiek van een legercommandant”. De tragiek heeft alles te maken met het feit dat hij voor een verloren zaak vocht en dat tegen beter weten in liever niet wilde weten. Hij zag niet in dat de meerderheid van de bevolking van Java en Sumatra zich wilde bevrijden uit de greep van Nederland. Spoor miskende de kracht van het nationalisme en dacht, na winst op het slagveld, de twee politionele acties!, met het nationalisme te kunnen afrekenen. Zijn visie was dat eerst de overwinning behaald moest worden om daarna als sterke mogendheid politiek overleg met de verslagen tegenstander te kunnen voeren. Hij miskende deerlijk de regionale en internationale krachtsverhoudingen en legde zelf op 47-jarige leeftijd op tragische wijze het loodje.
De geschiedenis herhaalt zich natuurlijk nooit, maar er kunnen wel lessen uit de geschiedenis getrokken worden. De biografie van Spoor is wat dat betreft een schatkamer. Want in Afghanistan nu gebeurt weer hetzelfde. Eerst met alle macht proberen een militaire oplossing te bereiken, die er natuurlijk niet kan komen en dan pas praten. Het over één kam scheren van de tegenstanders, in Indonesië toentertijd de rampokkers en nu in Afghanistan de Taliban, is ook zo’n valkuil.
Iedereen die als beleidsmaker of zo maar als geïnteresseerde iets zinnigs over de toekomst van Afghanistan zou willen zeggen zou naar Spoor’s boek moeten grijpen. Want daarin kan je honderden pagina’s lang lezen dat je een oorlog, die in wezen een bevrijdingsstrijd is, niet moet voeren met als keerzijde van de medaille wat wel gedaan moet worden om tijdig uit een wespennest te komen.