Herindeling
Geschreven door Wim van Geelen op 9 oktober 2007
Belofte maakt schuld. China dus. In de laatste column voor de vakantie werd de belofte gedaan om ervaringen, opgedaan tijdens familiebezoek aan China in een column te verwerken.
Tot nu toe kwam het er nog niet van, maar nu is er een aanleiding. De gemeentelijke herindeling in West Utrecht, die de harten en zielen beroert van de inwoners van Breukelen, Loenen en Abcoude vormt het onderwerp van deze column. Wat is de relatie met China? Wel nu, die ligt op het terrein van de Stedenbouw. De stad waar schoondochter familie en de nodige kennissen heeft wonen heet Chengdu. Bij Tibetgangangers is die plaats bekend, want via die stad kan je, nee beter: mag je alleen maar naar Tibet en dat willen veel Nederlanders. Vandaar dat de KLM dit jaar begonnen is met 2 x per week een rechtstreekse vlucht op die stad. Lekker makkelijk voor ons! In Chengdu wonen 10 miljoen mensen, maar even makkelijk zouden dat er ook 11 of 12 miljoen kunnen zijn. Niemand weet het precies, maar zeker is wel dat de stad per jaar 300.000 mensen meer telt. Die moeten allemaal een dak boven hun hoofd krijgen en het resultaat zie je om je heen. Honderden bouwkranen her en der in de stad en gigantische stadsuitbreidinggebieden. De ruimtelijke ordening is in China heel overzichtelijk. Om de oude stad is ooit een cirkel getrokken, =bestaande uit een 2- ,4- of nog meer baansweg. Een paar kilometer verderop weer een cirkel en daar tussen mocht gebouwd worden. Woningen, kantoren, bedrijven met daartussen groen- en waterpartijen. Vol dan weer een cirkel erbij enz. enz. Chengdu is al aan haar 4e cirkel bezig en Beijing is, als ik me niet vergis, aan haar 7e cirkel toe. De stadsuitbreiding volgens de Chinese maat gaat uiteraard gepaard met een gemeentelijke herindeling, want er wordt gebouwd op grond die vroeger tot andere gemeenten behoorden. Ik heb me laten vertellen dat het zonder slag of stoot gaat. In Chengdu geen kernenbeleid, maar er is wel wat voor in de plaats gekomen. Want geen misverstand: er komt nog al wat kijken om een stad van die omvang te besturen. Ervoor te zorgen dat water, gas elektriciteit en de riolering werkt, dat er goed openbaar vervoer is, de brandweer goed is uitgerust en slagvaardig kan optreden als het nodig mocht zijn, het verkeer in goede banen geleid wordt, verreweg de meeste inwoners behoorlijk gehuisvest zijn en zich kunnen ontspannen enz. enz. In Chengdu verliep dat allemaal goed, zoals we konden waarnemen en dat gold ook voor de andere steden waar we verbleven hebben. De stad heeft ook een gekozen gemeenteraad voor de hele stad en gekozen raden voor de 4 deelgemeenten waarin Chengdu is verdeeld. Minpuntje is dat het actieve en passieve kiesrecht is voorbehouden aan leden van de communistische partij. Nu de gemeentelijke herindeling. Gaat het in China met van dik hout zaagt men planken, de Chinese maat, in Woerden en ommelanden is voorzichtigheid de moeder van de porseleinkast. Heel omzichtig wordt er te werk gegaan als gezagsdragers het in hun hoofd krijgen om gemeenten samen te voegen. Vraag één is altijd waarom willen ze dat.? Antwoord is het bekende riedeltje dat zich laat samenvatten in de trits bestuurskracht , efficiency en betere dienstverlening aan de burger. Groter zijn betekent meer en hoger gekwalificeerde ambtenaren kunnen aanstellen. De dualisering, die het mogelijk maakte om wethouders ook van buiten de raad en zelfs van buiten de gemeente aan te trekken, maakt het dan ook mogelijk hoger gekwalificeerde wethouders in het gemeentehuis te halen.
Naast bestuurskracht wordt ook de efficiency vaak genoemd. Nu zijn er in dit land al heel veel herindelingen geweest en die efficiency zou dus bewezen moeten kunnen worden. Opvallend is dat dit bij mijn weten nooit is gebeurd. Het angstige vermoeden bestaat dat er helemaal geen sprak is van efficiencywinst. Het tegendeel is eerder het geval. Eén voorbeeld ter illustratie. Onze griffier is recentelijk vertrokken naar de Utrechtse Heuvelrug. Ook zo’n product van gemeentelijke fusies. Bij zijn afscheidsreceptie vroegen we hoe het kon dat een buitenstaander die functie kreeg, want de opgeheven gemeenten, het waren er een stuk of vijf, hadden toch allemaal ook een griffier? Eén van hen zou die baan toch hebben moeten krijgen? Het antwoord was onthutsend: juist om die reden moest er iemand van buiten komen. Voor de griffiers van de opgeheven gemeenten moest dus iets anders worden gezocht en als dat niet lukt, is er altijd nog het wachtgeld. Tel dus uit je winst en zo kunnen er nog meer voorbeelden gegeven worden van extra kostenposten. Over de vraag of de dienstverlening na de fusie verbeterd is blijven, dat leert de ervaring, de meningen altijd verdeeld.
Na de Chinese nu de Woerdense maat. De bovengenoemde gemeenten, Breukelen, Abcoude en Loenen zijn in een herindelingprocedure gewikkeld. De Colleges van die gemeenten, de raden ervan en de bevolking zijn tot op het bot verdeeld. Wie moet waar naar toe. De kranten hebben dat allemaal uitvoerig bericht. De bevolking van Kockengen kiest in meerderheid voor aansluiting bij Woerden. Daartoe uitgedaagd door vragen van de fractie van PROGRESSIEF WOERDEN heeft het College van Woerden laten weten daar positief tegenover te staan. Benieuwd hoe dit gaat uitpakken. Een gemeentelijke herindeling met Montfoort, Oudewater en misschien Lopik zal ook op termijn niet kunnen uitblijven. Want zo gaat dat in dit land. De PW fractie heeft met de progressieve fracties uit die gemeente een paar keer per jaar een overleg om in het licht van die ontwikkelingen zaken op elkaar af te stemmen. Uit dat overleg blijkt dat er bestuurlijk gezien van enige aversie tegen Woerden sprake is. Als het College van Woerden dan, aangemoedigd door GS in een recente brief aangeven een herindeling met Montfoort en Oudewater onontkoombaar te achten, dan is dat het goede signaal, maar op het verkeerde moment.
In de fractie zijn de meningen verdeeld. Sommigen zien het herindelingproces vanuit de boven gegeven argumentatie als wenselijk voor de “slachtoffers”, anderen waaronder ik zelf staan er uitermate kritisch tegenover. Bij bestuurskrachtmetingen wordt alleen maar gekeken naar papier waarop beleidsnota’s en dito visies zijn afgedrukt. Bestuurskracht is aan abstract begrip. Zeker is dat die ook verkregen kan worden als kleine gemeenten taken afstoten naar grotere gemeenten met behoud van het eigen bestuur, dat door de kleine schaal gemakkelijk bereikbaar en aanspreekbaar is voor burgers. In een fusiegemeente, zonder duidelijke identiteit, is dat veel lastiger te verwezenlijken. Als het over de kloof tussen politiek en samenleving gaat is de steeds groter wordende gemeente en de moeilijke benaderbaarheid van bestuurders daar ook een verklaring voor.